Filtermodel voor incassozaken maakt rechtsgang voordeliger en effectiever

De inmiddels demissionaire minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten heeft in oktober 2011 zijn innovatieagenda voor het rechtsbestel naar de Tweede Kamer gestuurd. In zijn toelichting schrijft Opstelten dat het stelsel van geschiloplossing bij de tijd moet zijn en moet voldoen aan veranderende wensen en behoeften uit de samenleving.

De KBvG (Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders) heeft ideeën voor een filtermodel voor incassozaken ontwikkeld, die volgens de KBvG naadloos aansluiten op de wensen van de minister. Op dit moment onderzoekt consultancybedrijf Cap Gemini de effectiviteit van dit model. Michel van Leeuwen, directeur van incasso- en gerechts-deurwaardersorganisatie Flanderijn en tevens bestuurslid van de KBvG, is fervent voorstander van een dergelijk filter model en geeft voor Credit Expo uitgebreid toelichting.

Wat is de achterliggende gedachte van het filtermodel?
Helaas lukt het niet om alle incassozaken in der minne te schikken. Jaarlijks worden zo’n zeshonderdduizend zaken aan de rechter voorgelegd, waarvan driekwart bij verstek wordt afgedaan. In die gevallen wordt er geen verweer gevoerd tegen de vordering en veroordeelt de rechter de schuldenaar tot betaling. Pas op de zitting weet de rechter of de gedaagde de vordering erkent, verweer voert of verstek laat gaan. In alle zaken moet door de griffie van de rechtbank een uitgebreid scala aan voorbereidende handelingen worden verricht zoals het reserveren van zittingszalen en rechters, ongeacht of de gedaagde nu wel of niet verschijnt.

De gerechtsdeurwaarders zijn van mening dat dit anders kan. In het vroegst mogelijke stadium zou een onderscheid gemaakt moeten worden tussen zaken die bij verstek kunnen worden afgedaan en zaken waarin verweer wordt gevoerd en waarin dus beslechting van het geschil door de rechter noodzakelijk is. In een vroegtijdig stadium filteren zou dus een oplossing kunnen zijn.

Hoe werkt het filtermodel precies?
Het filtermodel ziet als volgt uit: de voorgestelde procedure begint met de betekening (persoonlijke afgifte) door de gerechtsdeurwaarder van de rechtsvordering aan de schuldenaar. De gerechtsdeurwaarder is verantwoordelijk voor de inhoud van het exploot en voor de juiste afwikkeling. Vervolgens zijn er vier mogelijkheden: de vordering wordt betaald, de schuldenaar laat niets van zich horen, de schuldenaar erkent de vordering of de schuldenaar geeft aan dat hij verweer wil voeren tegen de vordering.

Als na de betekening de betaling uitblijft, wordt de rechter ingeschakeld. Alle betekende rechtsvorderingen worden door de gerechtsdeurwaarders aangeleverd op één centraal punt: een centrale griffie. Al bij het aanleveren van de zaken wordt een onderscheid gemaakt tussen zaken waarin de schuldenaar heeft aangegeven verweer te willen voeren, zaken waarin de vordering wordt erkend en zaken waarin de schuldenaar in het geheel niet heeft gereageerd. In de zaken waarin geen verweer is, kan op eenvoudige wijze een vonnis worden gewezen. In de verweerzaken kunnen eiser en gedaagde op een vastgesteld tijdstip worden opgeroepen om voor de rechter te verschijnen. Dat kan via een gerechtsdeurwaarder maar ook via een digitale oproeping.

Voor welke schuldeisers is het instrument bedoeld?
Dit model is bedoeld voor alle incassozaken. Het is wel noodzakelijk om deze goed te definiëren. In het voorstel gaat het om geldvorderingen die ontstaan uit contractuele verbintenissen. Dit zou dus zowel van toepassing kunnen zijn op consumentenvorderingen als op zakelijke vorderingen. Iedere schuldeiser zou dit instrument kunnen gebruiken.

Door wie is het filtermodel ontwikkeld?
Het filtermodel is ontwikkeld door de KBvG in samenwerking met externe adviseurs. Gerechtsdeurwaarders zijn professionals op het gebied van procesinleiding en vanuit die professie is dit model ontwikkeld. Cap Gemini is verzocht de kosten en baten van het model in kaart te brengen.

Is er al met het filtermodel in de praktijk getest?
Er is nog niet mee getest. Hiervoor is een wettelijke basis noodzakelijk die er nog niet is.

Welke kosten zouden met dit filtermodel uiteindelijk bespaard kunnen worden?
De besparingen zullen in eerste instantie gemaakt kunnen worden bij de rechterlijke macht. Door de gescheiden en dus gefilterde aanlevering van zaken kunnen rechters en zittingsruimten veel doelmatiger ingezet worden en kunnen termijnen worden verkort.
De gedachte is ook dat die besparingen uiteindelijk ook tot een aanpassing van de verschuldigde griffierechten leiden. Ik kan mij goed voorstellen dat in een zaak waarin geen verweer wordt gevoerd een lager griffierecht wordt berekend dan wanneer er uitgebreid verweer wordt gevoerd. Ook dat zou aanzienlijke kostenbesparing betekenen voor zowel schuldeisers als schuldenaren. Hoeveel precies is nog niet duidelijk. Dat wordt onderzocht.

Wanneer zou dit filtermodel ‘op de markt’ kunnen komen?
Omdat de wetgeving aangepast zou moeten worden en er natuurlijk voldoende draagvlak voor moet zijn, verwacht ik dat het nog wel even zal duren. We zijn dan snel een paar jaar verder. Uiteraard zal eerst de haalbaarheid van het filtermodel getoetst moeten worden.

Welke rol speelt Flanderijn in de ontwikkeling van het filterinstrument?
Als gerechtsdeurwaardersorganisatie zien wij de nadelige effecten van vorig jaar doorgevoerde verhoging van het griffierecht met name voor vorderingen tussen de € 500 en € 5.000. Procederen voor vorderingen in die categorie is enorm duur geworden met als gevolg dat steeds meer schuldeisers deze vorderingen afschrijven omdat het kostenrisico te groot wordt. Dit is nadelig voor de economie en het vertrouwen in het rechtsbestel.

Bron: Credit Expo